2019 Uitgelicht

Contact met samenleving

De Hoge Raad is al sinds zijn oprichting in 1838 één van de gezaghebbende instituten binnen onze democratische rechtsstaat in vredestijd. De taak om recht te spreken is een onderdeel van dat maatschappelijke systeem en is daarmee een maatschappelijke taak. De taak die in essentie sinds 1838 hetzelfde is gebleven, is die van cassatierechter. Maar deze is in de tijd ook door maatschappelijke verschuivingen qua inhoud en vormgeving aan verandering onderhevig geweest. Gezag is in deze tijd niet meer een automatisme. Gezag moet steeds meer verworven, onderhouden en behouden worden. Om enerzijds de maatschappelijke taak in de samenleving goed te kunnen blijven uitoefenen en anderzijds binnen die samenleving ook een gezaghebbend instituut te blijven, moet en wil de Hoge Raad, zoals eerder is gesteld, midden in de samenleving staan: zichtbaar, kenbaar en herkenbaar. Dat doet de Hoge Raad op verschillende manieren.

Publiceren uitspraken, conclusies, persberichten, tweets, filmpjes en livestreams
Ook in 2019 hebben de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad veel arresten en conclusies gepubliceerd. In een aantal gevallen is daarnaast een nieuwsbericht, tweet en/of een korte videoquote van een persraadsheer verschenen. Daarnaast zijn ook twee algemene voorlichtingsfilmpjes gemaakt over de onderwerpen ‘wat is een conclusie’ en ‘wat is cassatie in het belang der wet’. In 2019 heeft de Hoge Raad, vanwege de grote nationale en internationale belangstelling voor de klimaatzaak Urgenda, twee maal zelf een livestream van de zitting verzorgd op de website: een livestream bij het mondeling pleidooi in de zaak en bij de uitspraak. Ook is in 2019 een aantal uitspraken, conclusies en nieuwberichten in het Engels vertaald vanwege de grote internationale belangstelling voor die zaken.

De uitspraak in klimaatzaak Urgenda was via een livestream van de Hoge Raad live te volgen via de website

Boekje ‘Hoge Raad voor dummies’
In 2018 heeft de president, samen met zijn (voormalig) persoonlijk medewerker, De kleine Hoge Raad voor dummies geschreven. Het boekje werd in januari 2019 in de eerste druk uitgegeven. Het boekje is succesvol want in de zomer 2019 was al sprake van een vierde druk. De president streeft met deze Dummie naar het bekendmaken van de Hoge Raad en zijn werkzaamheden bij een groter publiek dan alleen bij ingewijde juristen. Het was hem opgevallen, bijvoorbeeld bij open dagen en bij lezingen, dat veel mensen een heel beperkt of een onjuist beeld hebben van wat de Hoge Raad is en doet. De Dummie is dan ook gericht op mensen die weinig tot niets van de Hoge Raad weten maar er wel in geïnteresseerd zijn. De Hoge Raad vindt het belangrijk dat een grotere groep mensen in de samenleving weet wat de Hoge Raad is en doet. Veel van de uitspraken van de Hoge Raad zijn bepalend voor de vorming van het recht in Nederland. Dat kan voor iedereen in onze samenleving van belang zijn.

Dagblad Trouw besteedde een artikel aan het verschijnen van de dummie. Ook heeft de president aandacht aan het boekje besteed bij een ‘Collegetour’ in Leiden, werd in maart 2019 een boekpresentatie gegeven bij boekhandel Douwes en werd een van de Lentelezingen aan de dummie gewijd.

Boekpresentatie bij boekhandel Douwes in Den Haag

Studenten en scholieren
Via de contacten met ProDemos Huis voor democratie en rechtsstaat, zijn educatieve programma’s aangeboden waaraan de Hoge Raad heeft meegewerkt. Zo zijn er in 2019 met enige regelmaat symposia in het gebouw van de Hoge Raad geweest. Verder heeft de Hoge Raad contacten met universiteiten, hogescholen en middelbare scholen waardoor vele groepen studenten en scholieren de Hoge Raad hebben bezocht.

Lezingen
De Hoge Raad is in 2018 gestart met een maandelijkse reeks avondlezingen voor een groep van zo’n 30 geïnteresseerden. In dat jaar spraken speciale gastsprekers vanuit hun expertisegebied over aan het recht gerelateerde thema’s. In 2019 is ook een aantal lezingen georganiseerd. Zo heeft emeritus-hoogleraar Henk Nellen, vermoedelijk de grootste Hugo de Groot-kenner van Nederland, een lezing gegeven over Hugo de Groot, raadsheer Ybo Buruma over vier voorvechters van verdraagzaamheid Erasmus, Wier, Coornhert en Spinoza en president Maarten Feteris over het werk van de Hoge Raad en zijn boekje ‘Hoge Raad voor dummies’.

De lentelezing over Hugo de Groot door Henk Nellen

Raadsheer Marc Fierstra helpt een jonge bezoeker met de quizvragen tijdens de open dag

Open dag
Op 14 september 2019 vond weer een open dag plaats. Met deze open dag beoogt de Hoge Raad de burger dichterbij de praktijk van de rechtspraak te brengen. De opkomst was vergelijkbaar met die van het jaar ervoor. Er was de hele dag een doorlopend programma met onder meer lezingen, een raadkamerspel, elk uur een ‘meet en greet’ met raadsheren en advocaten-generaal, er was een informatiestand, een kinderhoek en de mogelijkheid van een ‘togaselfie’.

Helder Recht
Helder en begrijpelijk taalgebruik is belangrijk waar het gaat om toegankelijkheid van het recht en contact met de samenleving. Rechters moeten helder formuleren, hun uitspraken moeten daardoor duidelijk zijn. Dat geldt ook voor het taalgebruik van de hoogste rechter. In 2018 is de Hoge Raad daarom gestart met het project Helder Recht. Een project dat gericht is op heldere, begrijpelijke en goed leesbare uitspraken, zodat de overwegingen en de beslissingen helder en trefzeker voor het voetlicht worden gebracht. Het project Helder Recht is in 2019 voortgezet met een tweede serie workshops voor raadsheren, medewerkers van het wetenschappelijk bureau en van het gerechtssecretariaat.  

Binnen het project is door een van de raadsheren een interne herschrijfwedstrijd uitgeroepen voor de tekst van de standaardoverweging van artikel 81 van de Wet op de Rechterlijke Organisatie (Wet RO). Het gaat hier om arresten met een verkorte, niet-inhoudelijke motivering. De Hoge Raad past het instrument van artikel 81 Wet RO toe als het cassatieberoep ongegrond is en geen juridisch belangrijke nieuwe vragen oproept. Een jury onder voorzitterschap van president Maarten Feteris en verder bestaande uit een raadsheer uit elke kamer en een externe taaltrainer, heeft de inzendingen bekeken en beoordeeld. De winnende tekst is vervolgens verder onder de loep genomen door de jury en omgevormd tot een nieuwe modeltekst. Daarna heeft de jury ook de tekst van de afdoening van zaken met artikel 80a Wet RO bekeken en omgezet in begrijpelijke(r) taal. Ook deze veel toegepaste bepaling voorziet in een verkorte motivering van arresten, waarbij sprake is van ‘selectie aan de poort’. Dit betekent dat de Hoge Raad cassatieberoepen al snel na binnenkomst niet-ontvankelijk verklaart als de klachten evident niet tot cassatie kunnen leiden of als een partij evident onvoldoende belang heeft bij haar cassatieberoep. De nieuwe standaardteksten voor afdoening van zaken met toepassing van artikel 81 of artikel 80a van de Wet RO zijn, na een consultatieronde binnen alle kamers van de Hoge Raad, in december 2019 definitief vastgesteld.

Publiceren oude arresten
In 2019 heeft de Hoge Raad verdere stappen gezet om te komen tot het publiceren op internet van een groot aantal belangrijke oude arresten. Uitspraken van de Hoge Raad worden sinds het jaar 2000 geanonimiseerd gepubliceerd op rechtspraak.nl. Daarvóór vond publicatie van arresten vrijwel uitsluitend plaats via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door de uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld maar staat, in veel gevallen bewerkt, in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het als zijn maatschappelijke taak om een aantal belangrijke ‘oude’ arresten (gratis) online beschikbaar te stellen. In 2018 is door de Hoge Raad zelf een eerste aanzet gedaan in de vorm van een lijst van ruim 500 arresten. Anderen zijn in de gelegenheid gesteld om deze lijst aan te vullen. In december 2019 heeft de Hoge Raad de eerste 150 ‘oude’ arresten gepubliceerd, inclusief de bijbehorende conclusies van de advocaten-generaal bij de Hoge Raad. Daarover heeft de Hoge Raad ook een nieuwsbericht gepubliceerd.

Onder deze 150 arresten zijn 6 ‘mijlpaal’arresten te weten: Ermes c.s./Haviltex (civiel), het Kelderluik arrest (civiel), Lindenbaum-Cohen (civiel), De Auditu arrest (straf), het Meerenberg arrest (straf) en het Cessna arrest (fiscaal). Het arrest Lindenbaum-Cohen was als eerste oude arrest gepubliceerd, op 31 januari 2019, omdat het arrest toen 100 jaar bestond. In 2020 gaat de Hoge Raad verder met het digitaliseren van de belangrijkste oude arresten. Er zal daarbij per jaar worden teruggewerkt vanaf het jaar 1999.

Haags verhaal
De Hoge Raad heeft in december 2019 meegewerkt aan het foto- en levensverhalen-project ‘Haags Verhaal’. Het Haags Verhaal is opgedeeld in twee onderdelen: het foto-project en de verhalenavonden. Het project heeft als doel mensen die in Den Haag wonen en/of werken te verleiden om op een ongedwongen en positieve manier de grens over te steken naar een andere wereld in deze stad.

Bijzondere ontmoetingen bij de verhalenavond van het Haags Verhaal

Het foto-project
De stad Den Haag wordt in beeld gebracht met 155 groepsfoto’s van gemeenschappen die werken en/of leven in de stad. In 2021 komen de foto’s in een fotoboek en volgt een expositie door de stad. De Hoge Raad heeft hieraan meegewerkt door het maken van een groepsfoto van 21 raadsheren (inclusief de president) en de griffier van de Hoge Raad in toga.

Groepsfoto raadsheren en griffier voor het fotoboek van Haags Verhaal

Het levensverhalen-project
Op maandagavond 9 december 2019 was de verhalenavond met een aantal raadsheren in de Hoge Raad en de vrijwilligers van de Stichting de Haagse Wetswinkel. Waar de vrijwilligers van de wetswinkel zich aan het begin van de juridische keten bevinden, staat de Hoge Raad aan het einde hiervan.

De ontmoetingen bij het Haags Verhaal vinden altijd plaats op basis van twee levensverhalen. Voor de Hoge Raad was dit vicepresident Willem van Schendel. Hij vertelde over de Hoge Raad, zijn werk in de strafkamer maar ook over zijn persoonlijke levenswandel. Johanny Nicastia werkt als vrijwilliger, als secretaris van het bestuur, voor de Haagse Wetswinkel. Hij vertelde over (zijn werk bij) de Haagse Wetswinkel en over zijn persoonlijke pad.

De twee verhalenvertellers Willem van Schendel en Johanny Nicastia

De Hoge Raad vond het belangrijk aan dit project mee te werken. Het Haags Verhaal zoekt ook verbinding, door in de stad Den Haag gemeenschappen op een foto vast te leggen en het gesprek met elkaar aan te gaan. De Hoge Raad is zo’n gemeenschap met een nationale uitstraling, maar wel geworteld in het centrum van de instituten binnen de democratische rechtsstaat. De Hoge Raad heeft daarom graag meegewerkt aan dit project.

Hoge Raad op social media
De Hoge Raad gebruikt Twitter al geruime tijd voor de zakelijke communicatie en als instrument binnen de persvoorlichting. Inmiddels is de Hoge Raad te vinden op meer social media, zoals een zakelijk account op LinkedIn en op Facebook en Instagram. Aanwezig zijn op sociale media biedt verschillende kansen en mogelijkheden. Het is daarmee mogelijk meer te differentiëren in boodschappen en doelgroepen en er kan op deze manier in de actualiteit meer het nieuws en het verhaal van de Hoge Raad worden gedeeld.